Innowacja „Wydawnictwo z gestem” odpowiada na problem braku dostępu dzieci Głuchych do literatury dziecięcej powszechnie znanej ich słyszącym rówieśnikom. Innowacja społeczna polega na adaptacji 1:1 książki dla dzieci w języku polskim na PJM. Modelowa sytuacja zastosowania wypracowanej metody wygląda następująco: wydawnictwo publikuje książkę e-book w dwóch dostępnych językach: języku polskim i polskim języku migowym. Dzieci będą widziały okładkę, wszystkie dane redakcyjne, poszczególne strony, ilustracje. Będzie to jedna książka – tylko w różnych językach. Narrator wypowiadał się będzie albo w języku polskim albo w PJM. W rezultacie dzieci Głuche otrzymają atrakcyjnie wydane i dobrze przetłumaczone książki w PJM, co pozwoli im stać się takimi samymi czytelnikami jak ich rówieśnicy.

Problem braku dostępu dzieci Głuchych do literatury dziecięcej ma charakter ogólnopolski. Wydawnictwa wydają książki w różnych językach, ale nie w polskim języku migowym. Powyższy stan rzeczy ma poważne konsekwencje:

• Dzieci Głuche nie mogą czytać literatury w swoim języku, zatem nie czytają wcale lub są zdane na czytanie im przez osoby dorosłe. Ma to szereg negatywnych skutków dla ich rozwoju poznawczego, językowego, emocjonalnego i społecznego. Narzędzie, jakim jest książka pozostaje dla nich niedostępne. Nie przechodzą naturalnej edukacji czytelniczej od prostych do bardziej złożonych tekstów. Nie ćwiczą wyobraźni. Nie znają kodów literackich dostępnych ich rówieśnikom. Nie rozwijają swoich pasji czytelniczych.
• Rodzice Głusi nie mogą kupić dla swoich dzieci książek. Jedna z podstawowych pomocy w wychowywaniu dziecka jest dla nich niedostępna. Duża grupa dorosłych Głuchych nie opanowała języka polskiego w takim stopniu by móc tłumaczyć dla swoich dzieci teksty literackie wydane po polsku na PJM. Rodzic Głuchy w ogóle nie jest postrzegany jako klient wydawnictw, jest wykluczony z dostępu do usług wydawniczych. Obniża to skuteczność podejmowanych przez niego działań we wspomaganiu rozwoju swojego dziecka.
• System edukacji specjalnej dla dzieci Głuchych w Polsce nie dysponuje publikacjami w PJM, przy pomocy których dzieci Głuche mogłyby rozwijać swoje kompetencje lingwistyczne. Jedynie niewielka część lektur posiada tłumaczenia na PJM. Dzieci nie mogą skorzystać z uzupełniającej listy lektur do szkolnej podstawy programowej. Skazane są na odbiór tylko tych nielicznych dzieł, które zostały zaadaptowane. Trudno w takiej sytuacji mówić o efektywności systemu edukacji dzieci Głuchych.
• W Polsce nie ma rozwiniętego wsparcia dla autorów Głuchych, którzy mogliby kierować swoje wytwory literackie do Głuchych odbiorców. Odbywa się konkurs poezji w języku migowym, ale tomiki poezji nie są wydawane w PJM. Artystyczne środowisko osób Głuchych nie może rozwijać się tak, jak grono twórców słyszących.
• Wydawnictwa nie dostrzegają społeczności Głuchych jako swoich odbiorców/klientów. Obcość języka wizualno – przestrzennego dla wydawców i redaktorów powoduje, że nie rozszerzają one swojej oferty. Tracą w ten sposób liczne grono potencjalnych klientów, którzy zakupiliby każdą książkę/bajkę dobrze zaadaptowaną do swoich potrzeb.

Odbiorcami innowacji będą:

• dzieci Głuche posługujące się polskim językiem migowym jako swoim pierwszym językiem. Dzieci Głuche uczą się języka polskiego jako języka obcego. Ich poziom czytania po polsku jest bardzo zróżnicowany. Niektóre osoby Głuche nie nauczą się czytać po polsku w stopniu wystarczającym by rozumieć treść czytanych publikacji (Czajkowska- Kisil, 2020).
• dzieci Głuche uczące się języka migowego. Poziom znajomości języka migowego i rozumienia tekstów wzrasta wraz z wiekiem i ćwiczeniem kompetencji, nabieraniem świadomości językowej podobnie jak u dzieci słyszących.

Użytkownikami metody będą:

• słyszący rodzice dzieci Głuchych uczący się języka migowego jako języka obcego
• słyszący uczestnicy kursów PJM
• wydawnictwa publikujące literaturę dziecięcą na podstawie metody będą mogły swobodnie tworzyć adaptacje literatury dla dzieci Głuchych
• autorzy literatury dziecięcej otrzymają dostęp do nowej grupy odbiorców. Może to być inspiracją do tworzenia utworów literackich z bohaterami Głuchymi. Do tworzenia w pełni inkluzywnych przestrzeni literackich jako wzoru dla społeczeństwa. Literatura poza walorami artystycznymi ma również misję edukacyjną.

• pracownicy szkół dla dzieci Głuchych – nauczyciele języka polskiego, wychowawcy, psychologowie oraz rodzice i opiekunowie dzieci Głuchych. Metoda pozwoli na tłumaczenie większej ilości utworów na PJM co bezpośrednio przełoży się na większe możliwości pracy z dziećmi Głuchymi. Większa baza utworów dostępna w PJM umożliwia rozszerzenie zakresu czytanych książek już od najmłodszych lat zarówno w placówkach edukacyjnych jak i w domu. Książki wspierają rozwój wszystkich dzieci zarówno przez poszerzenie słownictwa/znaków PJM jak i rozwój emocjonalny m.in. opowiadania z morałem.

W ramach licencji udostępniamy:

• Opis przygotowanej metody adaptacji literatury dziecięcej dla wydawnictw,
• Filmowe przykłady standardów tłumaczenia bajek dla dzieci – fragmenty Jesteś ważny Pinku,
• Wzorcowy przykład zastosowania metody.

Sebastian Wiśniewski o sobie:

Jestem mężem Głuchej żony, ojcem dwóch córek – KODA (kids od deaf adults). Z wykształcenia jestem informatykiem i nauczycielem informatyki. Pracuję w Stowarzyszeniu „Usłyszeć Świat” z dziećmi Głuchymi i ich rodzicami. Wyjeżdżam z dziećmi Głuchymi na turnusy rehabilitacyjne. Mam okazję obserwować jak wiele utrudnień w rozwoju mają dzieci Głuche. Spotykam się z rodzicami dzieci Głuchych na warsztatach, konsultacjach, a także w życiu prywatnym. Problem dostępności w przestrzeni publicznej znam z autopsji i opisów znajomych. Często o Głuchych mówi się, że się izolują. To nie prawda! Jak mają działać, skoro mówią w innym języku? Jak mają czytać to samo co osoby słyszące, skoro środkiem przekazu jest język dla dużej części z nich niedostępny? Chcę by dostępność stała się faktem. Korzystajmy z tych samych produktów, usług. Często spotykam się z zarzutem, że dzieci Głuche rodziców Głuchych nie znają bajek, książek, które znają dzieci słyszące. Budzą zaskoczenie u słyszących rówieśników: Jak to nie znasz (tu można wstawić dowolnego idola literackiego)? Jeśli rodzic Głuchy nie zna języka polskiego w wystarczającym stopniu, to nie przetłumaczy swojemu dziecku książki. Z ilu książek dostępnych w PJM może skorzystać dziecko Głuche? Zaledwie z kilku. Całe bogactwo literatury dziecięcej jest dla dziecka Głuchego niedostępne. Rodzic nie przeczyta mu bajki. Znana w Polsce akcja „Cała Polska czyta dzieciom” – wyklucza dzieci Głuche, żadna z pozycji proponowanych w tej akcji nie jest dostępna w PJM. Oczywiście możemy tworzyć książki dla dzieci Głuchych tzw: singbooki i są one potrzebne. Ważne jest to by dzieci Głuche miały takich samych idoli literackich jak dzieci słyszące (fenomen Harrego Pottera). Jako ojciec, mąż i specjalista chciałbym móc korzystać z książek dostępnych dla Głuchych. Chcę by dzieci Głuche miały zbliżone możliwości do dzieci słyszących. By mogły być dumne z tego kim są i ze swojego języka.

Sebastian Wiśniewski

e-mail: s.wisniewsk78@gmail.com