Ucho igielne społecznej akceptacji: skąd wiemy o potrzebach grupy odbiorców?

W poprzednim wpisie zwrócono uwagę na znaczenie konsultacji pomysłów z grupą docelową innowacji. Dziś chciałbym kontynuować ten temat, przedstawiając kilka praktycznych strategii diagnozowania potrzeb odbiorców.

Tytuł odnosi się do słów Antoniny Kłoskowskiej, która zauważyła, że każdy akt ludzkiego działania musi przejść przez „ucho igielne społecznej akceptacji”. W kontekście innowacji oznacza to, że proponowane rozwiązanie powinno być odpowiedzią na rzeczywiste potrzeby i oczekiwania odbiorców. Jak jednak zdobyć wiedzę o tych potrzebach? Oto cztery sprawdzone sposoby.

Najlepszym źródłem wiedzy o potrzebach odbiorców są… sami odbiorcy. Bezpośrednie konsultacje terenowe to jedna z najskuteczniejszych metod diagnozowania ich oczekiwań. Jeśli pracujesz z konkretną grupą, np. seniorami, osobami z niepełnosprawnościami czy osobami z doświadczeniem uchodźczym, zorganizuj spotkanie w ich naturalnym środowisku.

• Dyskusje grupowe, takie jak techniki world café czy fishbowl, pozwalają uczestnikom swobodnie wyrażać opinie i dzielić się doświadczeniami.
• Twórca rozwiązania ma okazję wysłuchać niuansów, które mogą umknąć w formalnych wywiadach lub ankietach.
• Słuchanie bez narzucania własnych założeń buduje zaufanie i daje bardziej autentyczny obraz sytuacji.

Klucz do sukcesu: Uważność i otwartość na krytykę. Nie szukaj potwierdzenia własnych pomysłów, lecz rzeczywistych wskazówek.

Jeżeli konsultacje terenowe nie są możliwe, możesz skorzystać z techniki obserwacji uczestniczącej. To metoda badawcza, która polega na wejściu w środowisko interesującej Cię grupy i aktywnym uczestnictwie w jej codziennych aktywnościach.

Przykład zastosowania:

• Wolontariat w organizacji wspierającej grupę docelową. Dzięki temu możesz lepiej zrozumieć ich potrzeby, bariery i codzienne wyzwania.
• Obserwacja zachowań w przestrzeni publicznej, np. w urzędach, w centrach wsparcia, podczas zajęć otwartych dla publiczności.

• Obserwacja z perspektywy „wewnętrznej” pozwala dostrzec nieoczywiste problemy.
• Łączy empatię z obiektywną analizą.

Uwaga: Kluczowa jest równowaga między uczestnictwem a dystansem badawczym. Zbyt intensywne zaangażowanie może zaburzyć obiektywny ogląd.

Gotowe raporty i dane statystyczne to potężne narzędzie dla każdego innowatora. Instytucje badawcze, takie jak Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) czy Główny Urząd Statystyczny (GUS), regularnie publikują materiały obejmujące różnorodne tematy społeczne.

Zalety analizy danych:

• Szybki dostęp do szerokiego obrazu społecznych nastrojów i trendów.
• Możliwość określenia kluczowych wyzwań i priorytetów dla grupy docelowej.

Przykład: Jeżeli pracujesz nad rozwiązaniem cyfrowym dla seniorów, raporty dotyczące wykluczenia cyfrowego dostarczą Ci szczegółowych informacji o poziomie umiejętności technologicznych w tej grupie.

Pamiętaj: Dane to dopiero początek. Wykorzystaj je jako fundament do bardziej szczegółowych badań.

Eksperci to nieocenione źródło wiedzy – teoretycznej i praktycznej. Współpraca z nimi może otworzyć nowe perspektywy i uchronić przed błędami.

Gdzie szukać ekspertów?

• W inkubatorach innowacji społecznych.
• Na konferencjach branżowych i warsztatach.

Korzyści ze współpracy z ekspertami:

• Mogą oni ocenić realistyczność Twoich założeń.
• Wskażą potencjalne trudności i zaproponują sposoby ich rozwiązania.

Inspiracja: Inkubatory innowacji publikują na swoich stronach internetowych bazy wiedzy na temat realizowanych pomysłów. Warto korzystać z nich jako z inspiracji do własnych projektów.

Przygotowanie innowacyjnego rozwiązania wymaga pokonania „ucha igielnego społecznej akceptacji”. Klucz do sukcesu to głęboka znajomość potrzeb grupy docelowej, zdobywana poprzez:

• konsultacje terenowe,
• obserwację uczestniczącą,
• analizę danych,
• współpracę z ekspertami.

Każda z tych metod wnosi inne, cenne spojrzenie, dlatego warto je łączyć. Pamiętaj, że innowacja, która nie znajduje odzwierciedlenia w realnych potrzebach ludzi, nigdy nie zyska ich akceptacji. A Ty – jaką metodę wybierzesz dla swojego projektu? Spotkajmy się w Inkubatorze Wielkich Jutra i przedyskutujmy Twoje pomysły!

Autor: prof. UAM dr hab. Ryszard Necel, ekspert Inkubatora Wielkich Jutra, jest socjologiem, pracuje w Zakładzie Badań Problemów Społecznych i Pracy Socjalnej na Wydziale Socjologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w zagadnieniach pracy socjalnej, innowacji społecznych oraz socjologii problemów społecznych. Prowadzi badania dotyczące praw socjalnych, migracji, sprawiedliwej transformacji energetycznej. Jest autorem kilkudziesięciu publikacji naukowych, w tym monografii na temat rzecznictwa praw społecznych.